Płyny i Sód
Ograniczenie dziennego spożycia płynów pomoże Ci poczuć się bardziej komfortowo przed w trakcie i po sesjach dializy. Każdemu pacjentowi przysługuje inne dzienne spożycie płynów w zależności od poziomu aktywności fizycznej, wielkości ciała i ilości wydalanego moczu.
W celu usunięcia nadmiaru wody z organizmu należy zastosować płyn dializacyjny o ściśle określonym stężeniu glukozy. Ultrafiltracja (odwodnienie) ma tu miejsce w sposób ciągły przez 24 godziny.
Celem jest, osiągniecie tak zwanej suchej masy ciała (= masa ciała bez nadmiaru wody).
To ciągłe odwadnianie przy pomocy płynu dializacyjnego jest z reguły bardzo skuteczne, pomimo to podaż płynów u pacjentów dializowanych musi być kontrolowana.
Zalecana podaż płynów to:
• u pacjentów hemodializowanych: ilość wydalanego moczu na dobę + 500 ml;
• u dializowanych otrzewnowo: dozwolona ilość płynów jest uzależniona od ilości oddawanego moczu, z reguły wynosi 500 ml + objętość wydalonego moczu + ultrafiltracja (objętość płynu usunięta drogą dializy). W przypadku, gdy pacjent nie oddaje moczu wcale lub, oddaje go w niewielkich ilościach, należy pamiętać, aby przyrosty ciężaru ciała pomiędzy dializami nie przekraczał przekraczać 3%. Wyższe przyrosty prowadzą do stanu przewodnienia i grożą obrzękiem płuc oraz nadciśnieniem.
Ilość wypijanych płynów może być zwiększona w przypadku upalnej pogody, wysokiej gorączki, obfitego pocenia się, wymiotów, biegunek. Przy ustalaniu dozwolonej ilości wypijanych płynów należy pamiętać, że tzw. „sucha dieta” zawiera około 400-500 ml płynu.
Dlaczego nadmiar płynów stanowi zagrożenie dla zdrowia?
Zatrzymanie dodatkowego płynu nie tylko sprawia, że czujesz się wzdęty i niewygodny. Może również powodować wzrost ciśnienia krwi, powodując, że serce pracuje ciężej, aby pompować krew. Z biegiem czasu Twoje serce może stać się słabsze i nie działać tak dobrze, co może ostatecznie doprowadzić do niewydolności serca.
Jakie są oznaki przeciążenia płynami?
- Przybranie na wadze
- Wzrost ciśnienia krwi
- Obrzęk, stóp, kostek, nadgarstków, twarzy i wokół oczu
- Wzdęcia brzucha
- Duszność z powodu płynu w płucach
- Problemy z sercem, które mogą obejmować szybki puls, osłabienie mięśnia sercowego
Jeśli usunie się zbyt dużo płynu, może wystąpić odwodnienie powodujące:
- Pragnienie
- Suchość w ustach
- Zawroty głowy, które ustępują podczas leżenia
- Skurcze mięśni
- Nudności
- Niepokój
- Zimne kończyny
- Szybkie bicie serca
Dieta jest ważną częścią leczenia pacjentów dializowanych. Niektóre pokarmy muszą być również wliczane do dziennego spożycia płynów. Ogólnie rzecz biorąc, wszystko, co jest płynne w temperaturze pokojowej, jest uważane za płyn.
Pamiętajmy, że większość produktów spożywczych zawiera w sobie wodę!
Warzywa, owoce lub produkty mleczne zawierają w sobie od 80 do 90% wody.
Mięsa i nabiał mogą zawierać od 60 do 75% wody,
Pieczywo świeże – ok. 30%.
Płynne, desery (galaretki, kisiele, leguminy, budynie) – to prawie w całości woda!
Wybór napojów w ramach dozwolonej ilości wypitych płynów
napoje:
Kawa, herbata, woda mineralna, lemoniada (słodzona słodzikiem przy nadwadze, cukrzycy i podwyższonym poziomie trójglicerydów),
Soki owocowe i warzywne jedynie przy prawidłowym poziomie potasu,
Alkohol po uprzednim uzgodnieniu z lekarzem (tylko w niewielkiej ilości przy podwyższonym poziomie trójglicerydów),
W przypadku piwa, mleka, maślanki i kakao należy zwrócić uwagę na zawartość fosforanów i potasu.
Jak łatwiej znosić nadmierne pragnienie:
· Ssać kawałek cytryny
· Ssać mały kawałek lodu (ewentualnie lód z zamrożonej herbaty cytrynowej)
· Unikać napojów i potraw bardzo słonych lub bardzo słodkich
· Odświeżać usta dezodorantem do ust
· Przyjmować lekarstwa łącznie z posiłkami
Jakie są skutki spożywania zbyt dużej ilości sodu?
Dieta o niskiej zawartości soli jest korzystna dla całej populacji, ale ma szczególne zalety w przypadku pacjentów z poddanych dializie, ze względu na rolę ograniczenia soli w leczeniu nadciśnienia i między dializacyjnego przyrostu masy ciała.
Sód zatrzymany w organizmie działa jak gąbka, wiążąc płyny i zwiększając pragnienie. Stopniowo dochodzi do zwiększania wagi, powstawania obrzęków.
Nadmierna ilość sodu w diecie może prowadzić do wysokiego ciśnienia krwi. To zaś jest główną przyczyną chorób nerek oraz zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca lub udaru.
Stosowanie sodu w postaci soli kuchennej (chlorku sodu) czy spożywanie potraw z dodatkiem środków konserwujących lub przypraw zawierających sód (marki Jarzynka, Vegeta) powoduje przekroczenie dobowego zapotrzebowania na ten pierwiastek.
Niewydolne nerki nie usuwają nadmiaru sodu. Również możliwości wydalania sodu poprzez dializę są ograniczone.
Słony jest nabytym smakiem, więc im więcej soli lub sodu spożywamy, tym bardziej będziemy wymagać, aby nasze posiłki smakowały lepiej.
Kiedy zmniejszymy spożycie sodu przez kilka tygodni, odkryjemy, że niektóre produkty, które zazwyczaj jemy, są zbyt słone. To dlatego, że nasze kubki smakowe łatwo przystosowują się do diety o niższej zawartości sodu.
Produkty szczególnie bogate w sód
• ryby wędzone, solone, konserwy, gotowe sałatki, marynaty;
• konserwy mięsne i pasztety;
• wędliny: kabanosy, kiełbasa krakowska, salami, mielonka, parówkowa, zwyczajna, szynka mielona;
• boczek wędzony;
• kiszka, kiełbasa pasztetowa, wątrobiana, salceson;
• sery podpuszczkowe dojrzewające: edamski, ementaler, gouda, myśliwski, rokpol pleśniowy, trapistów, tylżycki;
• sery topione, sery twarogowo-owcze (bryndza, oscypek);
• produkty piekarnicze: bagietka francuska, bułka tarta;
• produkty zbożowe – płatki kukurydziane;
• oliwki zielone marynowane;
• chipsy bekonowe, paprykowe, cebulowe i inne;
• keczup;
• zupy (koncentraty), rosół, barszcz biały, barszcz czerwony, fasolowa z mięsem, jarzynowa.
Pięć wskazówek, które pomogą obniżyć spożycie soli
1. Zmniejszmy ilość wędlin: Używajmy świeżego drobiu, ryb i chudego mięsa zamiast konserw i przetworów mięsnych. Zazwyczaj roztwór fosforanu sodu jest wstrzykiwany do przetworzonych mięs, dzięki czemu są bogate w sód. Dwie kromki zwykłej szynki zawierają 604 mg sodu, prawie połowę zalecanego dziennego limitu.
2. Przygotujmy własne jedzenie, kiedy tylko możemy. Nie zasalajmy żywności przed lub w trakcie gotowania i ograniczajmy używanie solniczki przy stole. Używajmy świeżego czosnku, świeżej cebuli, proszku czosnkowego, proszku cebulowego, czarnego pieprzu lub soku z cytryny, aby urozmaicić swoje gotowanie.
3. Kupujmy świeże lub mrożone (nie przetworzone) mięso drobiowe, wieprzowe i chude, a nie konserwowane, wędzone lub przetworzone, takie jak kiełbasy, wołowina peklowana i wędliny. Świeża żywność ma zazwyczaj mniej sodu.
4. Opróżnianie i płukanie konserw zawierających sól pomaga zmniejszyć ilość sodu. Wypróbujmy tę metodę z puszkowaną fasolą, warzywami i tuńczykiem przed następnym użyciem.
5. Sos sojowy, ketchup, sosy sałatkowe i pakiety przyprawowe zawierają zazwyczaj dużo sodu, a dzienna dieta może się szybko zwiększyć. Wybierzmy zredukowany sos sojowy i ketchup bez dodatku soli. Do sałatki można też dodać oliwę z oliwek i ocet balsamiczny, a nie butelkowane sosy sałatkowe.
Sól składa się z 2 minerałów sodu (Na) i chlorku (Cl). Sól stołowa (NaCl) zawiera ok. 40% sodu i 60% chlorku. Jedna łyżeczka soli zawiera ok. 2400 mg sodu.
Zalecane spożycie -Sól kuchenna, indywidualnie – 5–6 g (2–3 g sodu) na dobę.
Taka porcja soli
0,25 łyżeczki to 600 mg sodu
0,50 łyżeczki to 1200 mg sodu
0,75 łyżeczki to 1800 mg sodu
1 łyżeczka to 2400 mg sodu
Czy możemy używać substytutów soli?
W jaki sposób możemy więc dodawać smaku do swoich potraw?
Zacznijmy zastępować sól dodatkami smakowymi – takimi jak czosnek, cebula, seler lub odrobina octu – i używaj ziół, jak na przykład szczypiorek, pietruszka, oregano, tymianek itp.
Wzmocnimy doznania smakowe i w dużym stopniu zmniejszymy ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych.
Jakich rodzajów przypraw i ziół należy używać zamiast soli, aby dodać smaku?
Wypróbujmy następujące przyprawy z wymienionymi produktami:
• Ziele angielskie:
Stosujmy z wołowiną, rybami, burakami, kapustą, marchewką, groszkiem, owocami.
• Bazylia:
Używajmy z wołowiną, wieprzowiną, większością warzyw.
• Curry:
Stosujmy z wołowiną, kurczakiem, wieprzowiną, rybami, zieloną fasolką, marchewką i marynatami.
• Koper:
Wykorzystujmy wraz z wołowiną, kurczakiem, zieloną fasolką, kapustą, marchewką, groszkiem i dipami.
• Imbir:
Stosujmy z wołowiną, kurczakiem, wieprzowiną, fasolką szparagową, kalafiorem i bakłażanem.
• Majeranek:
Używajmy z wołowiną, kurczakiem, wieprzowiną, fasolką szparagową, kalafiorem i bakłażanem.
• Rozmaryn:
Stosujmy z kurczakiem, wieprzowiną, kalafiorem, groszkiem i marynatami.
Jeszcze jedna sugestia: unikajmy gotowych produktów przetworzonych – zwykle zawierają one więcej soli, niż należy spożywać.
Domowe mieszanki ziół:
• Meksykańska:
0,25 szklanki proszku chili
2 łyżki papryki
1 łyżka cebuli w proszku
1 łyżka czosnku w proszku
